Design thinking: Xây dựng văn hoá đổi mới

Design thinking thường được dịch thô là “tư duy thiết kế” nên thường gây ra lầm tưởng là chỉ những ai làm công việc thiết kế mới để ý đến nó. Tuy nhiên, đây là kĩ năng cần trang bị cho tất cả nhân viên, phòng ban kể cả có là Human resource. Design thinking này là một phương pháp luận chỉ về quá trình tìm hiểu người dùng, xác định vấn đề và đưa ra những giải pháp sáng tạo để giải quyết vấn đề đó. 

Đơn giản hơn, design thinking là một phương pháp giúp sáng tạo ra những giải pháp chưa từng có giải quyết cho một vấn đề thường gặp với mục tiêu tối ưu hơn.

Vì sao cần đến Design thinking?

Trong quá trình phát triển tư duy con người được hình thành dựa trên các hoạt động lặp đi lặp lại và kiến thức thường xuyên tiếp cận. Những kinh nghiệm được đúc kết sau nhiều lần trải nghiệm này khiến chúng ta nhanh chóng áp dụng chúng vào các tình huống tương tự – thế nhưng, chúng cũng có thể ngăn cản ta tiếp cận hoặc phát triển các cách nhìn, cách hiểu và giải quyết vấn đề mới nhanh chóng.

Chúng ta gọi cách suy nghĩ trên đây là tư duy cấu trúc (schemas) – được đặc trưng bởi những tập hợp thông tin có tổ chức và mối quan hệ giữa sự vật, hành động và suy nghĩ xuất hiện trong tâm trí khi gặp một số kích thích từ môi trường.

Ví dụ: Nói đến “con chó”, ta nghĩ ngay đến một sinh vật gồm bốn chân, lông, răng sắc nhọn, đuôi, bàn chân và một số điểm đặc thù khác.

Khi các kích thích môi trường phù hợp với cấu trúc này – dù không rõ ràng – tâm trí ta sẽ xuất hiện cùng một kiểu suy nghĩ đã định trước. Điều này có thể cản trở khả năng đánh giá tình huống khách quan để đưa ra chiến lược giải quyết vấn đề mới. Trong trường hợp hướng đi cũ không hiệu quả và đặt ra yêu cầu thay đổi để thích ứng, “tư duy ngoài chiếc hộp” (think out of the box) là cách duy nhất để tìm ra những cách tiếp cận mới đột phá hơn.

Ví dụ về tư duy thiết kế (Design thinking)

Cách đây vài năm, một tài xế xe tải đã cố gắng đi qua gầm cầu thấp. Nhưng anh ta đã thất bại – chiếc xe tải bị “kẹt cứng” dưới cầu, không thể vượt qua hay lùi ra ngoài. Hệ quả là giao thông bị tắc nghẽn hoàn toàn.

Khi chuyện này xảy ra, các nhân viên cứu hộ, kỹ sư, cứu hỏa và tài xế xe tải cùng tập trung lại để đề xuất và thương lượng các giải pháp khác nhau nhằm “giải cứu” chiếc xe bị mắc kẹt. Họ tranh luận về việc nên tháo dỡ các bộ phận của chiếc xe hay của cây cầu. Mỗi người đều đề nghị một giải pháp riêng dựa trên trình độ chuyên môn tương ứng của mình mà không đi đến kết luận chung cuộc nào.

Sau cùng, một cậu bé đi ngang chứng kiến cuộc tranh luận căng thẳng đã bình thản nói: “Sao không xả hơi ra khỏi lốp xe?” trước sự ngạc nhiên của tất cả mọi người.

Trên đây là ví dụ điển hình cho những tình huống mà khi đó, những giải pháp “hiển nhiên” nhất lại không được mọi người nhận ra – chỉ vì chúng ta tự áp đặt lối suy nghĩ của mình theo một hướng nhất định.

Lợi ích của tự duy thiết kế

Trọng tâm của Tư duy thiết kế (Design Thinking) là mong muốn cải tiến sản phẩm/ dịch vụ bằng cách phân tích hành vi người dùng và các nguyên nhân đằng sau đó. Một khi đã đặt câu hỏi và điều tra các nguyên nhân của một vấn đề, quá trình tìm kiếm giải pháp sẽ giúp chúng ta đưa ra các ý tưởng phản ánh những hạn chế và khía cạnh thực sự của vấn đề.

Sau đây là tổng hợp 6 lợi ích chính của tư duy thiết kế:

• Giúp nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ. 
• Cho phép đi sâu vào một vấn đề để xác định nguyên nhân gốc rễ của nó. 
• Khuyến khích tư duy đổi mới và giải quyết vấn đề cách sáng tạo.
• Đảm bảo rằng kết quả cuối cùng đáp ứng các mục tiêu và yêu cầu của khách hàng. 
• Mang lại trải nghiệm hữu ích và đáng nhớ hơn cho người dùng. 
• Tạo điều kiện liên tục học hỏi và mở rộng kiến thức.

Đặc điểm của tư duy thiết kế

Lấy con người làm trung tâm. Họ liên tục xem xét sản phẩm/ dịch vụ được tạo ra sẽ đáp ứng nhu cầu của con người như thế nào. Đối với họ, lợi ích người dùng là yếu tố ràng buộc chính đối với quá trình thiết kế.

• Khả năng hình dung, mô tả ý tưởng cách trực quan. 
• Khuynh hướng đa chức năng. Các nhà thiết kế xem xét nhiều giải pháp khác nhau cho một vấn đề. Một mặt ghi nhớ bức tranh toàn cảnh của vấn đề, mặt khác họ cũng tập trung vào các chi tiết cụ thể của nó. 
• Tầm nhìn hệ thống. Họ xem xét vấn đề một cách hệ thống, từ nhiều khía cạnh khác nhau để đi tới một giải pháp tổng thể. 
• Khả năng sử dụng ngôn ngữ tốt. Các nhà thiết kế biết cách giải thích bằng lời nói về quá trình sáng tạo của họ. Họ là những người phát minh ý tưởng và sáng tạo trong việc liên kết các yếu tố không rõ ràng. 
• Tinh thần tập thể, làm việc nhóm. Họ sở hữu kỹ năng giao tiếp tốt và làm việc hiệu quả với những người thuộc các bộ phận khác nhau. 
• Không đặt ra giới hạn lựa chọn. Thay vì giới hạn bản thân trong một danh sách giải pháp nhất định, các nhà thiết kế tin rằng vẫn còn đó những hướng đi tốt hơn chưa được khám phá. Vì vậy, họ luôn nỗ lực tìm kiếm những lựa chọn thay thế có lợi nhất trước khi đi đến quyết định cuối cùng.

Năm giai đoạn của design thinking

Một số doanh nghiệp hàng đầu thế giới như Apple, Google, Samsung và GE đã áp dụng phương pháp design thinking trong việc xây dựng và phát triển các dòng sản phẩm, thuật toán của mình. Mô hình design thinking hiện cũng đang được giải dạy tại nhiều trường đại học danh tiếng bao gồm D.School, Stanford, Harvard và MIT. Điều này dẫn đến design thinking có rất nhiều biến thể khác nhau, thường từ ba đến bảy bước thực hiện. Tuy khác nhau về số lượng giai đoạn, nhưng các biến thể của phương pháp này vẫn rất giống nhau về nguyên tắc.

Viện thiết kế Hasso-Plattner đề xuất tại đại học Stanford, còn được gọi là d.school là đơn vị dẫn đầu trong việc áp dụng và giải dạy về design thinking. mô hình năm giai đoạn của design thinking theo d.school xây dựng và chia sẻ như sau:

1. Thấu hiểu (Empathize) 
2. Xác định (Define)
3. Sáng tạo (Ideate) 
4. Nguyên mẫu (Prototype) 
5. Thử nghiệm (Test) 

Bạn có thể thực hiện các giai đoạn này song song, lặp lại chúng và quay trở lại giai đoạn trước đó tại bất kỳ thời điểm nào trong quy trình. Mục đích cốt lõi của quy trình là cho phép bạn làm việc một cách năng động để phát triển và đưa ra các ý tưởng đổi mới. 

Nguồn: https://www.interaction-design.org/literature/article/what-is-design-thinking-and-why-is-it-so-popular